حرص خزان است و قناعت بهار + فیلم

سعید بیابانکی، شاعر و پژوهشگر ادبی در هفدهمین برنامه چشمه حکمت ایکنا که به مناسبت ماه مبارک رمضان تهیه شده، با سلام به همه همراهانِ همدلِ «چشمه حکمت» گفت: در این برنامه قرار است که به اختصار به مفهوم «قناعت» در شعر و ادبیات عرفانی بپردازیم که شعرا و عرفای ما به یادگار برای ما گذاشته‌اند.

«قناعت؛ بسنده کردن است به آن‌چه بُوَد و بیشتر را طلب ناکردن.»؛ این از رساله قشیریه است و در ادامه از همین منبع فرموده است: «گفته‌اند قناعت آرام دل بُوَد به وقت نایافتن آن‌چه دوست داری.»

در کتاب «مشرب الرواح» چنین می‌خوانیم که «حقیقتِ قناعت طلب پاکی و تجرید درون و دل است، از التفات به مخلوقات. تا اینکه طریق حُب الهی از شائبه‌های ریا و شرک پاک گردد. و گنجِ توکل به وسیله آن گشوده شود.»

عطار در «مصیبت‌نامه»؛ مُلکِ قناعت را از هر چیز برتر می‌داند:

هیچ‌کس را در جهان بحر و بَر

از قناعت نیست مُلکی بیشتر

قناعت کن که آن مُلکی است جاوید

که زیر سایه دارد قرص خورشید

مولانا هم در مثنوی چنین فرموده است:

از قناعت کِی تو جان افروختی

از قناعت‌ها تو نام آموختی

گفت پیغمبر، قناعت چیست؟ گنج

گنج را تو، وا نمی‌دانی ز رنج

چون قناعت را پیمبر گنج گفت

هرکسی را کِی رسد گنج نهفت

از قناعت هیچ‌کس بی‌جان نشد

از حریصی هیچ‌کس سلطان نشد

حرص مانند خزان و قناعت چون بهاری روح‌افزاست، آن‌گونه که مولانای بزرگ در دیوان شمس هم اشاره کرده ‌است:

حرص خزان است و قناعت بهار

نیست جهان را ز خزان خرمی

امیدوارم که از این درس گفتار نیز بهره برده باشید.